Vertrouwen en tempo: de uitdagingen van de warmtetransitie

Het sociale vraagstuk van de warmtetransitie gaat verder dan de vraag of je wel of niet de rekening kunt betalen, geeft Bouwkamp in het gesprek aan. “In Arnhem leven veel mensen met energiearmoede. Warmte gaat voor hen niet alleen om comfort, maar ook om gezondheid. Als je warmte niet kunt betalen, krijg je vochtproblemen, schimmel en stress.” Ze maakt zich daarnaast zorgen over een dreigende tweedeling: “Mensen die nu al kunnen verduurzamen, doen dat. Maar wie achterblijft, betaalt straks de rekening. Dat is oneerlijk.” Presentator Marnix Kluiters wil daarop weten of zij dit een fundamentele sociale kwestie vindt. Bouwkamp: “Precies. De energietransitie moet eerlijk zijn en voor iedereen bereikbaar.”

Collectieve versus individuele warmte-oplossingen

Bewoners die nu al verduurzamen, doen dit vaak door het plaatsen van een individuele warmtepomp. Zowel Exalto als Bouwkamp wijzen op de systeemrisico’s die dit kan opleveren. “Individuele verduurzaming kan collectieve oplossingen ondermijnen. Als de helft van een wijk een warmtepomp neemt, moet de andere helft straks de kosten van het warmtenet dragen,” zegt Bouwkamp. Exalto vult aan: “Een warmtenet is vaak goedkoper en neemt minder ruimte in beslag. Warmtepompen maken geluid, vragen veel ruimte en leggen druk op het elektriciteitsnet.”

Enthousiasme vasthouden

Presentator Kluiters merkt op dat bewoners die nu een warmtepomp nemen vaak denken goed bezig te zijn, maar dat hun keuzes dus het grotere plaatje kunnen verstoren. Bouwkamp is het daarmee eens. Toch veroordeelt ze mensen die nu al verduurzamen niet. “Het zijn juist de mensen die al in de wijk enthousiast zijn en nu hun verantwoordelijkheid willen nemen. Zij zijn het ook die misschien de buren kunnen enthousiasmeren voor verduurzaming. Die op feestjes enthousiast vertellen over wat ze allemaal aan het doen zijn. Hen heb je dan ook nodig.” Bouwkamp denkt daarom na over huurwarmtepompen of terugkoopregelingen voor mensen in toekomstige warmtenetwijken die nu al met een (koop-)warmtepomp aan de slag willen.

De discussie verschuift naar regie en eigenaarschap. Exalto stelt dat de nieuwe Wet collectieve warmte (Wcw) publieke partijen meer controle geeft. “Warmtenetten komen met deze wet in publieke handen. Daarmee kunnen we duurzaamheid, betaalbaarheid en betrouwbaarheid centraal stellen. En het maakt de samenwerking in de keten eenvoudiger, omdat publieke partijen dan over de hele keten vraag en aanbod met elkaar afstemmen.” Marnix Kluiters signaleert dat bewoners nu vaak wantrouwig zijn tegenover warmtebedrijven. Bouwkamp erkent dat sentiment, maar benadrukt dat publieke warmtebedrijven onder de Wcw juist moeten bijdragen aan het herstel van vertrouwen in de warmtesector: “Mensen zijn bang om vast te zitten aan een warmtesysteem zonder keuzevrijheid. Met de nieuwe wet kunnen we als publieke partijen afspraken maken over betaalbaarheid en inspraak.”

Tempo maken in de warmtetransitie

Ondanks hun zorgen zijn zowel Bouwkamp als Exalto positief over de toekomst van de warmtetransitie. Wel pleiten ze in het slotgedeelte van de podcast allebei voor meer tempo. “Het wordt razend druk in de komende decennia. Tot maar liefst 2,5 miljoen woningen moeten worden aangesloten op collectieve warmte. Dus wachten kunnen we niet,” stelt Exalto. Bouwkamp sluit zich hierbij aan. “Volgens mij kunnen we die snelheid gewoon met elkaar maken. Mensen vinden het ook gewoon fijn als je zegt: ‘Je gaat niet alleen van het gas af, maar je woning wordt ook verduurzaamd. Zo heb je straks een prettiger huis om in te wonen. Voorwaarde is wel dat je het goed uitlegt.”

De gehele podcast kun je beluisteren via onderstaande player. Deze podcast is, naast Spotify, ook te beluisten via de Ecosofie-stream in podcast-apps als Podimo en Apple Podcasts.