“Deze samenwerking is cruciaal voor Nederland”

Hoe is jullie samenwerking begonnen?

Berte (Business Unit Director CO₂-Transport en Opslagsystemen bij EBN): “Met de exploratie en productie van offshore gasvelden in Nederland, begin jaren zestig. De Staat koos toen voor het zogeheten participatiemodel. Zij nam die activiteiten dus niet helemaal in overheidshanden en gaf commerciële operators evenmin de vrije hand, maar vond een middenweg. EBN participeert sindsdien namens de Staat in meerdere consortia van bedrijven die het werk uitvoeren. Meestal hebben we als publieke partner een belang van 40% in zo’n consortium. We investeren geld, delen kennis en stellen voorwaarden voor onze investering, bijvoorbeeld op het gebied van veiligheid, duurzaamheid en de bestemming van gas. Een van de eerste operators waarmee we op deze manier samenwerkten, was Neptune.”

Lex (managing director van Neptune Energy in Nederland): “Eerst sloot EBN zich pas aan bij een consortium zodra er een offshore gasveld ontdekt was. Dan betaalde ze met terugwerkende kracht 40% van de exploratiekosten. Maar al snel deed ze ook mee aan exploraties. Een slimme keus, want daarmee maakte ze het participatiemodel succesvoller. Met die grotere betrokkenheid bracht EBN het investeringsrisico voor olie- en gasbedrijven immers verder omlaag. Dat leidde tot meer exploratie en productie. En zo stimuleerde ze de ontwikkeling van de Nederlandse energie-industrie. Mede hierdoor is ons land zo onafhankelijk mogelijk gebleven van buitenlandse energie, nog steeds een belangrijk doel van het nationale overheidsbeleid.”

De publiek-private samenwerking pakt dus goed uit?

Lex: “Zeker! En niet alleen voor operators die hun investeringen verantwoord willen laten renderen, zoals wij. Ook voor de Nederlandse bevolking. Het participatiemodel is echt iets om trots op te zijn. Het heeft ervoor gezorgd dat er tegen zo laag mogelijke kosten een heel efficiënt en veilig energieproductiesysteem op de Noordzee is ontstaan. Eén waarin iedereen die een gasveld vindt de kans krijgt om dat te ontwikkelen – mede via bestaande infrastructuur en tegen redelijke condities. Dit systeem is zó stabiel dat je er vol vertrouwen nationaal gasbeleid op kunt bouwen. Dankzij het soort samenwerking dat wij met EBN hebben, slaagt de overheid er dus beter in Nederland warm te houden. Bovendien kan ze makkelijker inschatten wanneer ze hoeveel gas moet importeren.”

Berte: “Net als Neptune zijn de meeste operators heel positief over de staatsparticipatie in gaswinning. Ook omdat ze zien dat we als EBN voor de lange termijn gaan. Dat we niet alleen in goede tijden aan boord blijven, maar eveneens als het tegenzit – bijvoorbeeld als de gasprijs opeens zakt. Bovendien houden we vast aan onze voorwaarden en beloftes. Onze spelregels veranderen niet als er een nieuwe politieke wind waait. Dit biedt bedrijven stabiliteit. En die is essentieel voor een industrie als deze, waarin de investeringen enorm zijn, met langjarige liabilities gepaard gaan en pas na jaren inkomsten opleveren.”

Hoe draagt EBN nog meer bij aan sterke publiek-private samenwerking?

Lex: “In sommige landen zijn de exploitatie en productie wél volledig in handen van bedrijven. Daar zie je geregeld dat operators die een deel van een offshore gasveld bezitten, verzanden in discussies over rolverdelingen en commerciële voorwaarden. Hierdoor wordt zo’n veld dan niet ontwikkeld. Dit soort discussies zijn er natuurlijk ook in Nederland, maar EBN kan dan zorgen dat die niet vastlopen en dat iedereen het bredere belang blijft zien. Dit betekent niet dat ze pittige gesprekken probeert te voorkómen. Soms zijn die gewoon nodig om samenwerking vorm te geven. Dat geldt bijvoorbeeld voor Nexstep, waarin we met EBN en concurrenten samenwerken op decommissioning, het opruimen van productiefaciliteiten in de Noordzee.”

Berte: “Voor het vlottrekken van discussies helpt het erg dat wij zelf neutraal zijn, dus geen concurrent. En dat we desondanks skin in the game hebben: we investeren serieus en willen net als operators dat die investering rendeert. Bovendien blijven we altijd respectvol. Bedrijven zijn met hun kennis, kunde en investeringen even onmisbaar als wijzelf voor het huidige energieproductiesysteem. Tegelijkertijd hebben we de technisch-inhoudelijke kennis om te weten waar we in investeren en wat de risico’s zijn. Operators hebben bovendien baat bij onze ervaring met eerdere projecten.”

Zijn de cultuurverschillen tussen ‘publiek’ en ‘privaat’ ooit een obstakel voor jullie?

Lex: “Traditioneel zijn die verschillen er natuurlijk. Zo zijn corporates vaak meer gericht op innovatie, efficiëntie en competitie dan de doorsnee overheidsorganisatie. Die focus is een meerwaarde van bedrijven in publiek-private samenwerking. In onze krachtenbundeling rond gaswinning monden de cultuurverschillen nooit uit in onbegrip of miscommunicatie. Dat komt ook omdat EBN geen doorsnee overheidsorganisatie is: vanuit haar publieke functie stimuleert ze juist nadrukkelijk innovatie, efficiëntie en competitie. Via het participatiemodel verbindt ze deze aandachtspunten soepel met de aandacht voor publieke belangen, zoals de stabiliteit van de energievoorziening.”

Berte: “Als publiek-private-samenwerkingspartners zijn we gewend aan elkaar. We weten hoe besluitvorming bij elkaar werkt. En we hebben zelden vragen over de verhouding tussen staat en markt. Dat maakt het bijvoorbeeld makkelijk voor nieuwe mensen om de lijn van hun voorgangers op te pakken. Ik zie dit als een groot voordeel van meer dan vijftig jaar samenwerken. Maar het heeft ook een keerzijde. Zo stelt EBN zich nog vrij bescheiden op ten opzichte van operators. Dan wachten we bijvoorbeeld met kennis delen tot bedrijven ons erom vragen. Dit is door de jaren heen wel veranderd. Maar we mogen ons best nóg wat minder bescheiden opstellen. En juist deze fase van onze samenwerking is daar heel geschikt voor.”

Wat is er zo bijzonder aan de huidige fase van de samenwerking?

Berte: “We richten ons meer dan ooit op de energietransitie. Dat gaat gepaard met nieuwe activiteiten, zoals opslag van CO₂ in offshore gasvelden. Voor deze activiteiten moet nog door de politiek besloten worden wat de ideale verhouding is tussen staat en markt. Als EBN zien wij bijvoorbeeld een aanjagersrol voor onszelf, waarbij we proactief kennis delen en technische concepten van operators uitdagen. Een nieuwe dynamiek, die soms verrast en tot gezonde discussies leidt. Op die manier krijgt het participatiemodel dat we al vele jaren voor gaswinning gebruiken een nieuwe invulling voor activiteiten rondom de energietransitie. Gelukkig helpen onze vertrouwdheid met dit model én onze goede relatie om daarin geen vertraging op te lopen.”

Lex: “Het Nederlandse gedeelte van de Noordzee is bij uitstek geschikt om de energietransitie mogelijk te maken. En zelfs om koploper te worden in 100% groene energie. Zo is de zee ondiep genoeg om windmolens te plaatsen, is er het hele jaar wind en zijn er veel gebruikers aan te sluiten op groene energie. Daarnaast kun je assets die nu al op de Noordzee aanwezig zijn hergebruiken voor duurzame-energieproductie. Zoals je ook professionals uit de offshore gaswinning kunt inzetten: zij weten als geen ander hoe je veilig op zee kunt werken. Publiek-private samenwerking is voor dit alles heel belangrijk. Die is minstens zo cruciaal voor Nederland als het participatiemodel voor gaswinning. Alleen door heel goed samen te werken kunnen we snel, schoon en tegen lage kosten naar 100% groen.”

De toekomst blijft dus aan publiek-private samenwerking?

Berte: “Ja, we moeten onze samenwerking zeker behouden. Maar die ook blijven ontwikkelen, om zo de energietransitie mogelijk te maken. Wat is er de komende vijftig jaar nodig, bijvoorbeeld op het gebied van CO₂-opslag of groene waterstof? Welke investeringen passen daarbij op het gebied van kennis, mensen en manier van samenwerken? En wie betaalt wat? De gaswinning bewijst hoe belangrijk het is om ons echt te committeren aan projecten. Om elkaar te blijven vertrouwen, bij voor- en tegenspoed. Dat soort commitment is essentieel voor het succes van de samenwerking – en dus voor een betere toekomst van Nederland.”